बचत गट हा आर्थिकदृष्ट्या कमकुवत स्थितीतील महिलांना त्यांच्या बचतीच्या परंतु संघटित शक्तीच्या आधारावर उभे करण्याचा एक प्रभावी उपक्रम आहे. या गटाच्या माध्यमातून महिलांना आर्थिक स्थैर्य, स्वावलंबन, आणि आत्मविश्वास प्राप्त होण्यास मदत होते. बचत गटाचे काम २००८ पासून सुरू झाले असून, या उपक्रमात महिलांनी आपापल्या मेहनतीने आणि प्रयत्नांनी एकत्र येऊन बचतीची सवय लावली आहे. सध्या ५४ गट कार्यरत आहेत आणि या गटांनी अनेक महिलांना आर्थिकदृष्ट्या सक्षम बनवले आहे.
या गटांमध्ये महिलांनी आपापल्या रोजच्या खर्चातून काही रक्कम बाजूला ठेवून ती रक्कम गटात जमा करणे सुरू केले आहे. या संकलित रकमेच्या माध्यमातून गटातील महिलांना छोट्या-मोठ्या व्यावसायिक उपक्रमांसाठी कर्ज मिळू शकते. अशा प्रकारे महिलांना आपला व्यवसाय सुरू करण्यासाठी आवश्यक भांडवल मिळते आणि त्यांची आर्थिक प्रगती साधता येते.
बचत गटाच्या माध्यमातून महिलांना एकमेकांशी संवाद साधण्याची संधी मिळते, त्यांना व्यवसायाचे ज्ञान आणि कौशल्ये शिकण्यास मिळतात, आणि एकत्र काम करून सामूहिक प्रगती साधता येते. हा उपक्रम महिलांच्या सामाजिक आणि आर्थिक उन्नतीसाठी एक मजबूत पाया रचतो आणि त्यांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवतो.
अॅड. निलिमाताई गोखले यांच्या नेतृत्वाखालील कौटुंबिक सल्ला केंद्र परिसरातील महिलांना त्यांच्या कौटुंबिक समस्यांवर मार्गदर्शन करण्याचे काम करतात. या केंद्राच्या माध्यमातून महिलांना त्यांच्या वैयक्तिक आणि कौटुंबिक जीवनात निर्माण होणाऱ्या समस्या आणि अडचणी सोडवण्यासाठी तज्ञ सल्ला मिळतो. या केंद्रामुळे ४५ दुभंगणारे अनेक संसार पुन्हा एकत्र आले आहेत आणि सुस्थिर झाले आहेत. कौटुंबिक सल्ला केंद्रात महिलांना त्यांचे हक्क, कर्तव्य, आणि अधिकार याबद्दल जागरूक केले जाते. या मार्गदर्शनामुळे महिलांना त्यांच्या समस्या अधिक चांगल्या प्रकारे समजावून घेता येतात आणि त्यावर योग्य उपाय शोधता येतात. केंद्रात विविध विषयांवरील सल्ला दिला जातो जसे की वैवाहिक समस्या, पालकत्वाचे ताणतणाव, आर्थिक अडचणी, मानसिक स्वास्थ्य, आणि इतर कौटुंबिक व सामाजिक विषय. यामुळे महिलांना त्यांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवण्यास मदत होते. कौटुंबिक सल्ला केंद्राच्या माध्यमातून महिलांना आत्मविश्वास वाढवणे, निर्णयक्षमता सुधारणे, आणि त्यांच्या कौटुंबिक संबंधांना सुदृढ करणे हे उद्दिष्ट साधले जाते. हे केंद्र महिलांच्या सर्वांगीण विकासासाठी एक महत्वपूर्ण साधन आहे, जे त्यांना एक सुरक्षित आणि सुस्थिर जीवन देण्यास मदत करते.
रुग्ण साहाय्यक वर्ग हा टिळक महाराष्ट्र विद्यापीठाचा मान्यताप्राप्त अभ्यासक्रम आहे, जो आजतागायत सुमारे ६००० महिला व मुलींनी यशस्वीरित्या पूर्ण केला आहे. या प्रशिक्षणाचा लाभ घेतलेल्या जवळपास ९०% महिला सध्या विविध रुग्णालयांमध्ये काम करत आहेत, ज्यामुळे त्यांना आर्थिक स्वावलंबन आणि समाजात प्रतिष्ठा मिळाली आहे. २००७ साली मुळशीतील माले येथे या अभ्यासक्रमाची सुरुवात झाली आणि त्यानंतर सांगली, दौंड, बार्शी अशा विविध ठिकाणी या उपक्रमाचा विस्तार करण्यात आला आहे. रुग्ण साहाय्यक वर्गाच्या माध्यमातून महिलांना आवश्यक त्या कौशल्यांचे प्रशिक्षण दिले जाते, ज्यामुळे त्या रुग्णालयातील विविध कार्यांमध्ये कुशलतेने काम करू शकतात. या उपक्रमामुळे ग्रामीण आणि शहरी भागातील महिलांना रोजगाराच्या संधी उपलब्ध झाल्या आहेत, तसेच त्यांच्या कुटुंबांमध्ये आर्थिक स्थैर्य आले आहे.
बालवाडी शिक्षिका प्रशिक्षण वर्ग हा उपक्रम विविध शैक्षणिक संस्थांमध्ये कार्यरत असलेल्या महिलांसाठी आहे. या प्रशिक्षण वर्गाचा आजपर्यंत जवळपास ३५० महिलांनी लाभ घेतला आहे.
या वर्गात महिलांना बालवाडी शिक्षणाचे महत्त्व, बालवाडी मुलांच्या शैक्षणिक आणि मानसिक विकासाच्या पद्धती, शिक्षणात विविध तंत्रज्ञानाचा वापर, मुलांच्या वय आणि विकासानुसार शिक्षण देणे, तसेच त्यांच्या सामाजिक आणि भावनिक विकासासाठी आवश्यक कौशल्ये शिकवली जातात.
प्रशिक्षणामुळे महिलांना बालवाडी शिक्षक होण्याची संधी मिळते आणि विविध शैक्षणिक संस्थांमध्ये नोकरी करण्याची संधी प्राप्त होते. बालवाडी शिक्षिकांच्या प्रशिक्षण वर्गामुळे त्यांच्या व्यावसायिक कौशल्यांचा विकास होतो आणि मुलांच्या शिक्षणात महत्त्वपूर्ण योगदान देण्यास सक्षम बनतात.
